Ba miền Bắc – Trung – Nam của nước ta đều có những nét đặc sắc và khác biệt riêng về nhiều thứ, trong đó có cả văn hóa ẩm thực. Tết là một trong những mốc thời gian quan trọng nhất trong năm và mâm cỗ Tết là thứ không thể thiếu trong dịp đặc biệt này. Tuy nhiên, với nét văn hóa riêng, mỗi vùng miền đều sẽ có sự bày trí cũng như các món ăn khác nhau. Điều thú vị này đã tạo nên sự đặc biệt, mang ý nghĩa thể hiện riêng ứng với mỗi vùng miền và thể hiện nét đẹp của văn hóa Việt Nam. Cùng đi tìm những điểm khác biệt cụ thể ở mâm cỗ Tết ba miền qua bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn nhé!
Mâm cỗ Tết miền Bắc mang đúng nét cổ truyền dân tộc
Mâm cỗ Tết ở miền Bắc luôn bài bản, giữ trọn bản sắc văn minh lúa nước ngàn năm văn hiến. Tất cả làm nên một mâm cỗ sung túc, bài bản. Nó mang đúng nét cổ truyền thật tinh tế và đầy ý nghĩa ngày Tết đầu năm. Với người miền Bắc, mâm cỗ Tết gồm có 4 chén, 4 đĩa làm chủ đạo. Chúng tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Mâm cỗ lớn thì 6 chén, 6 đĩa hoặc 8 chén, 8 đĩa tượng trưng cho phát lộc, phát tài. Những mâm cỗ lớn phải xếp cao đến 2, 3 tầng. Mâm cỗ Tết xưa được bày lên mâm gỗ hoặc mâm đồng.
Đặc biệt, mâm cỗ miền Bắc được bày biện theo trình tự gồm bốn bát chiết yêu. Trong đó bày biện giò lợn hầm măng, canh bóng thả, miến trắng, mộc nấm thả. Bốn đĩa cây mai tượng trưng cho tứ trụ trời đất. Bên cạnh bày biện thịt gà lá chanh, giò lụa, thịt lợn và chả quế. Ngoài ra, các gia đình khá giả thường chuẩn bị mâm cỗ lớn. Hoặc nhiều hơn với sáu bát sáu đĩa hoặc tám bát tám đĩa. Với ý nghĩa tượng trưng cho quan niệm phát lộc, phát tài.
Những món tráng miệng có mứt sen, mứt quất, mứt gừng, chè kho. Tất cả bày vào đĩa nhỏ nên mâm cỗ Tết thêm đa dạng, đầy đủ lại đẹp mắt. Ngoài ra, mâm cỗ Tết người miền Bắc thì không thể thiếu bánh chưng xanh, xôi gấc và đĩa dưa hành muối. Chính vì thế nên mỗi độ Tết đến, xuân về lòng người lại xốn xang rạo rực với:
Mâm cỗ miền Trung thể hiện tinh thần chắt chiu, san sẻ
Nhìn chung mâm cỗ miền Trung được bày biện kỹ lưỡng trên mâm tròn với nhiều bát đĩa. Bao gồm bánh tét, cơm trắng, rau sống, thịt gà luộc, heo quay, trứng chiên. Hay các món như đồ xào, chả cuốn, cá chiên, bún, gỏi, bánh trái… Mỗi món một ít thể hiện tinh thần san sẻ, chắt chiu. Các món ăn luôn được chăm chút về hình thức, chế biến công phu, trình bày đẹp mắt. Với người dân miền Trung khi Tết về, trên mâm cỗ Tết miền Trung không thể thiếu bánh tét, nem chua, thịt giấm. Riêng người Huế thì mâm cỗ phải có đĩa giò lụa, đĩa thịt đông, đĩa gà bóp rau răm, đĩa chả Huế, đĩa thịt heo luộc…
Một số tỉnh Bắc Trung Bộ, mâm cỗ Tết ít nhiều mang dáng vẻ sắc thái của miền Bắc. Với quan niệm đủ đầy với giò chả, thịt gà lá chanh, bánh chưng xanh dưa hành… Càng Nam tiến thì bánh chưng trên mâm sẽ được thay vào món bánh tét, ăn kèm dưa món. Đặc biệt, mâm cổ Tết ở Huế được chăm chút có nét công phu hơn theo dư vị cung đình xưa đậm chất kinh kỳ. Kèm thêm các món bánh mứt ngon ngọt được tạo hình đẹp mắt.
Mâm cỗ miền Nam đa dạng và đầy đủ màu sắc
Mâm cỗ miền Nam mang chất phóng khoáng của người phương Nam cùng những sản vật trù phú được thiên nhiên ưu đãi. Vì vậy nên luôn phong phú. Mâm cỗ luôn có hai món đặc trưng canh khổ qua nhồi thịt và bánh tét. Bởi vị đắng của canh khổ qua thể hiện mong muốn qua đi những cơ cực của năm cũ và đón điều tốt đẹp trong năm mới.
Bánh tét được trộn chung với dừa nạo hoặc đậu đen, lá cẩm, lá dứa hạt điều…, còn phần nhân có thể là chuối hoặc đậu xanh trứng muối, thập cẩm. Ngoài ra, mâm cỗ còn có thịt heo kho nước dừa với trứng hoặc cá lóc kèm dưa giá, gỏi ngó sen, tai heo ngâm giấm, lạp xưởng, phá lấu, củ kiệu… Các món ăn được bày thành từng đĩa, đặt gọn gàng lên bàn ăn. Bày trí như một bữa cơm gia đình ấm cúng.
Mâm cỗ từng miền đều mang nét riêng biệt tạo nên bản sắc riêng. Nhưng nhìn chung tất cả đều có bánh chưng hoặc bánh tét, các loại dưa món theo vùng miền, cơm trắng, xôi chè… Nó lột tả được hết tinh hoa văn hóa, nét đẹp tinh thần dân tộc. Cùng sự khéo léo của người Việt khi tiễn đưa năm cũ, đón chào năm mới. Cho dù có sự khác nhau giữa cách bày biện mâm cỗ ngày Tết, song chúng đều mang ý nghĩa rất lớn nhớ về cội nguồn, tổ tiên. Mong muốn cả gia đình được quây quần, đông đủ thưởng thức những món ngon của ngày Tết truyền thống. Qua đó cầu mong một năm mới phát tài – an khang – thịnh vượng.
